Leksykon

axis lock

blokada głowni, w której elementem blokującym jest oś wchodząca w wycięcie w głowni.

2014-10-07 08:58:00

back lock

blokada głowni w której elementem blokującym jest  ząb w elemencie grzbietowym blokady wchodzący w wycięcie w grzbiecie głowni.

2014-10-07 08:58:00

balisong

(butterfly, motylek) nóż składany, w którym głownia jest schowana w dwóch "skrzydłach" rękojeści. Po ich rozłożeniu głownia wysuwa się do pozycji roboczej.

2014-10-07 08:58:00

bead blast

matowe wykończenie powierzchni głowni uzyskane przez piaskowanie.

2014-10-07 08:58:00

belt-loop

system troczący: różni się od tek-lok’a brakiem zawiasowej konstrukcji, dzięki czemu jego konstrukcja jest bardziej płaska a mocowanie do pasa czy innych elementów ekwipunku sztywniejsze.

2014-10-07 08:58:00

blade play

w nożach składanych niepożądane „telepanie” otwartej głowni w pionie lub poziomie 

2014-10-07 08:58:00

bolster

wykończenie rękojeści (z jednego lub obu końców) wykonane najczęściej z metalu, pełniące funkcję wzmocnienia lub ozdoby.

2014-10-07 08:58:00

bowie

tradycyjny nóż amerykański wywodzący się od noża bohatera Rewolucji Teksańskiej, Jima Bowie, który zginął w bitwie o Alamo. Najczęściej kojarzony jest z dużym (długość głowni 7" i więcej), uniwersalnym nożem posiadającym jelec oraz głownię clip point z obustronnie ostrzonym sztychem. Część XIX-wiecznych egzemplarzy (w tym najstarsze znane noże tego typu) nie miała jelca i posiadała głownię spear point lub drop point.

2014-10-07 08:58:00

bułat

stal powstała w specyficznym procesie wytapiania, w której kryształy węglika żelaza (cementytu) tworzą uporządkowaną strukturę przestrzenną, widoczną po wytrawieniu gołym okiem w formie smug aż po wyraźne struktury dendrytyczne. Bułat jest oryginalną stalą damasceńską - nie mylić ze stalą skuwaną czyli damastem (dziwerem).

2014-10-07 08:58:00

button (przycisk)

system szybkiego otwierania noża składanego opatentowany przez firmę Camillus.

2014-10-07 08:58:00

carbon fiber

materiał na okładki rękojeści otrzymywany z włókna węglowego prasowanego z żywicą.

2014-10-07 08:58:00

chisel

szlif jednostronny (dłutowy): z jednej strony głownia jest płaska.

2014-10-07 08:58:00

choil

półkoliste wycięcie w dolnej krawędzi głowni od strony rękojeści kończące krawędź tnącą. Służy do bezpiecznego oparcia palca w celu wykonania precyzyjnych prac a jeśli jest odpowiednio duże może służyć jako ricasso.

2014-10-07 08:58:00

clip point

głownia ze ściętym grzbietem.

2014-10-07 08:58:00

combo edge

ostrze częściowo ząbkowane.

2014-10-07 08:58:00

compression lock

blokada głowni podobna do odwróconego liner lock’a w której liners blokujący wspiera się dodatkowo o stop pin; opatentowana przez Spyderco.

2014-10-07 08:58:00

convex

szlif wypukły.

2014-10-07 08:58:00

cord wrap

oplot rękojeści noża wykonany najczęściej z  paracordu czyli nierozciągliwej linki spadochronowej.

2014-10-07 08:58:00

cordura

trwała i wytrzymała tkanina (100% poliamid) stosowana jako materiał na pochwy.

2014-10-07 08:58:00

damast (dziwer)

stal skuwana z  dwóch stali o różnych zawartościach węgla.

2014-10-07 08:58:00

detent ball

kulka w blokadach typu liner lock i frame lock, blokująca głownię w pozycji złożonej.

2014-10-07 08:58:00

double action

nóż z możliwością otwierania ręcznego (np. thumb stud) albo automatycznie przy użyciu przycisku.

2014-10-07 08:58:00

drop point

głownia z opadającym grzbietem.

2014-10-07 08:58:00

drut

(grat), ang. wire edge - lekko zagięta krawędź tnąca powstająca w trakcie ostrzenia noża po jednej stronie; zmiana strony szlifowania ścina drut i powoduje powstawanie równo wyprowadzonej krawędzi tnącej.

2014-10-07 08:58:00

EDC (every day carry)

nóż do zastosowania codziennego.

2014-10-07 08:58:00

false edge

(fałszywe ostrze)/swedge - zwężenie (szlif) grzbietu głowni. Poprawia penetrację, może zastąpić w cięciu właściwe ostrze dla uchronienia go przed uszkodzeniem. Terminy false edge i swedge często są używane wymiennie, choć spotyka się rozróżnienie bazujące na ostrości szlifu (false edge) lub jej braku (swedge)

2014-10-07 08:58:00

filework

ozdobne karbowanie  grzbietu głowni, czasami trzonu rękojeści, najczęściej wykonywane za pomocą pilników.

2014-10-07 08:58:00

finger groove

półkoliste wcięcie/wcięcia w rękojeści wyprofilowane pod palec/palce.

2014-10-07 08:58:00

fixed

nóż o konstrukcji integralnej (głownia i rękojeść stanowią jedną całość).

2014-10-07 08:58:00

flat grind

szlif płaski.

2014-10-07 08:58:00

flipper

w folderze: wystający z grzbietu głowni „ząb” (płetwa) który po naciśnięciu palcem otwiera nóż.

2014-10-07 08:58:00

folder

nóż składany.

2014-10-07 08:58:00

frame lock

odmiana blokady liner lock w której elementem blokującym jest odpowiednio wygięty fragment okładziny (rękojeści).

2014-10-07 08:58:00

full tang

(pełny trzpień) w nożu fixed: tang odwzorowuje obrys rękojeści. Może pełnić jej rolę samodzielnie ale najczęściej jest platformą do mocowania okładek/oplotu.

2014-10-07 08:58:00

G10

materiał na okładki rękojeści otrzymywany przez ciśnieniowe prasowanie włókna szklanego z żywicą fenolową.

2014-10-07 08:58:00

glass breaker

w nożach ratowniczych i taktycznych wystający element rękojeści służący np. do rozbijania szkła lub otwierania butelki z piwem

2014-10-07 08:58:00

głownia

brzeszczot, klinga Jedna z dwu podstawowych części noża (drugą częścią jest rękojeść). Jest to wydłużona płaska część, prosta lub lekko zakrzywiona, najczęściej metalowa, której jedna lub obie krawędzie są ostre. W pierwszym przypadku jest to głownia jednosieczna, natomiast w drugim jest to głownia dwusieczna.

2014-10-07 08:58:00

gut hook

w nożach myśliwskich haczykowate wycięcie w grzbiecie głowni służące do precyzyjnego otwierania tuszy upolowanego zwierzęcia, co pozwala uniknąć uszkodzenia  narządów wewnętrznych i  zanieczyszczenia jamy otrzewnej obniżającego przydatność mięsa do spożycia. Używane również przy skórowaniu gdzie ułatwia cięcie ścięgien.

2014-10-07 08:58:00

hamon

linia biegnąca wzdłuż głowni od strony ostrza charakterystyczna dla hartowania selektywnego, stanowiąca kontur dodatkowo utwardzonej części głowni (patrz: hartowanie selektywne).

2014-10-07 08:58:00

hartowanie

zabieg cieplny polegający na nagrzaniu elementu stalowego do odpowiednio wysokiej temperatury, wygrzaniu w tej temperaturze a następnie oziębieniu. Efektem hartowania jest uzyskanie pożądanych właściwości wyrobu takich jak twardość i wytrzymałość.

2014-10-07 08:58:00

hartowanie selektywne

technika obróbki głowni polegająca na dodatkowym utwardzeniu części głowni przy ostrzu co pozwala otrzymać sprężystą głownię o twardym ostrzu (patrz: [hamon](/leksykon/hamon))

2014-10-07 08:58:00

hawkbill

głownia z wydatnie opadającym grzbietem i ostrzem wklęsłym.

2014-10-07 08:58:00

hidden tang

(ukryty trzpień) w nożu fixed: tang jest węższy od rękojeści, może być od niej krótszy (push tang), dłuższy lub jej równy (rat tail tang).

2014-10-07 08:58:00

hole

otwór w głowni służący do jej otwierania w nożach składanych. Otwór okrągły opatentowany przez firmę Spyderco nosi nazwę spyderhole.

2014-10-07 08:58:00

hollow grind/concave grind

![szlif](/storage/app/media/leksykon/hollow.jpg) wklęsły.

2014-10-07 08:58:00

HRC

skala twardości Rockwella do oznaczania twardości metali. Dla stali węglowej i stopowej w stanie zahartowanym i ulepszonym cieplnie oraz innych stopów wynosi od 20 do 67 HRC

2014-10-07 08:58:00

inlays

wkładki w rękojeści z kratonu, drewna, kości, skóry lub dowolnego innego materiału.

2014-10-07 08:58:00

IWB (Inside Waist Band)

system troczący: krótki pasek ze skóry bądź tworzywa , tworzący zapinaną na zatrzask pętlę zakończoną mocowaniem na śrubę, za pomocą której łączymy ją z pochwą noża. Po wsunięciu pochwy po wewnętrznej stronie pasa IWB zapobiega jej wypadnięciu podczas wyjmowania noża i pozwala na jego dyskretne noszenie.

2014-10-07 08:58:00

jelec

poprzeczny do osi noża element konstrukcyjny między głownią a rękojeścią zwany także gardą służący do zabezpieczania ręki użytkownika przed ześlizgiwaniem się palców z rękojeści na głownię.

2014-10-07 08:58:00

kraton

materiał na okładki rękojeści z gumopodobnego tworzywa sztucznego.

2014-10-07 08:58:00

kukri

ciężki zakrzywiony nóż używany zarówno jako broń sieczna o głowni krzywej jednosiecznej oraz jako narzędzie. Stanowi część uzbrojenia i heraldyki nepalskich Gurkhów.

2014-10-07 08:58:00

kydex

materiał na pochwę podobny do zytelu.

2014-10-07 08:58:00

latch

w nożach typu balisong: prosta blokada zamkniętego noża zwykle w kształcie litery T bądź wydłużonego grzybka. Dłuższa część jest zamocowana na osi do koncówki jednego z ramion rękojeści, a rozszerzona końcówka blokuje się w wycięciu w drugiej części rekojeści uniemożliwiając niekontrolowane otwarcie noża.

2014-10-07 08:58:00

liner lock

blokada głowni w której elementem blokującym jest sprężynujący liners (metalowa listwa przymocowana jednym końcem do wewnętrznej części okładki).

2014-10-07 08:58:00

lanyard hole

otwór w rękojeści na przeciągnięcie linki/smyczy.

2014-10-07 08:58:00

micarta

materiał na okładki rękojeści otrzymywany przez ciśnieniowe prasowanie papieru lub tkanin lnianych/bawełnianych z żywicą fenolową.

2014-10-07 08:58:00

mirror finish

wykończenie powierzchni głowni „na lustro".

2014-10-07 08:58:00

mokume-gane

technika złotnicza wywodząca się z XVII wiecznej Japonii polegająca na wzajemnym przenikaniu się różnokolorowych metali, takich jak platyna, srebro, złoto, mosiądz i miedź.  Z ich połączenia powstaje wzór przypominający słoje drewna.

2014-10-07 08:58:00

moletowanie

drobne nacięcia na niektórych elementach noża (np. rękojeść, thumb stud) wykonane w celu polepszenia ich przyczepności, co zapobiega ślizganiu się dłoni i zapewnia pewny chwyt.

2014-10-07 08:58:00

neck

lekki nóż typu fixed do noszenia na szyi.

2014-10-07 08:58:00

noryl

materiał na okładki rękojeści z nylonu zbrojonego kevlarem.

2014-10-07 08:58:00

notch

niewielkie wcięcie w dolnej krawędzi głowni rozpoczynające krawędź tnącą (od strony rękojeści).  Stanowi punkt, w którym następuje wyraźny podział na ricasso/jelec i ostrze.  Obecność notcha sprawia, że ostrze zachowuje jednakową grubość i właściwości tnące na całej długości (notch ułatwia wyprowadzenie ostrza i KT przy wyjściu szlifu).  Notch może też pełnić funkcję czysto ozdobną np. urozmaicać zbyt monotonną linię głowni.

2014-10-07 08:58:00

ostrze

(krawędź tnąca, KT) - ostra, tnąca krawędź głowni.

2014-10-07 08:58:00

OTF (out the front)

nóż automatyczny z wysuwaną do przodu głownią.

2014-10-07 08:58:00

pin

element najczęściej w kształcie walca lub rurki, mający stałą średnicę na całej długości.  Może wraz z klejem mocować  okładziny do rękojeści w konstrukcji full tang  lub wzmacniać/ustalać połączenie poszczególnych kawałków rękojeści w konstrukcji hidden tang.

2014-10-07 08:58:00

pivot

śruba osi głównej noża składanego na której osadzona jest głownia.

2014-10-07 08:58:00

plain

ostrze gładkie (bez ząbków).

2014-10-07 08:58:00

plunge lock

(button lock) - blokada głowni w której elementem blokującym jest  kołek wchodzący w wycięcie w głowni.

2014-10-07 08:58:00

recurve

ostrze z wklęsłą częścią tnącą w jego środkowej części.

2014-10-07 08:58:00

ricasso (podkrzyże)

tępa część głowni za jelcem służąca do oparcia palca wskazującego.

2014-10-07 08:58:00

rolling lock

blokada głowni w której elementem blokującym jest  kołek, który wchodząc w wycięcie w głowni wykonuje ruch obrotowy.

2014-10-07 08:58:00

satin finish

gładkie (jedwabiste) wykończenie powierzchni głowni.

2014-10-07 08:58:00

scrimshaw

technika używana do ozdabiania przedmiotów wykonanych z kości lub poroża a także papierowej mikarty (np. rękojeści noży).  Efekt taki uzyskuje się dzięki usunięciu części materiału przy pomocy igły grawerskiej lub rylców i wypełnieniu powstałych rys i zagłębień pigmentem

2014-10-07 08:58:00

serrated

ostrze ząbkowane.

2014-10-07 08:58:00

sheepfoot

głownia o ostrzu prostym lub lekko wznoszącym się (określana często jako modified sheepfoot) i wydatnie opadającym grzbietem (garbem) bez szpiczastego czubka.

2014-10-07 08:58:00

skull crusher

w fighterach wystający element rękojeści służący np. do rozbijania czaszki wroga lub otwierania butelki z piwem

2014-10-07 08:58:00

spacer

w fixedzie przekładka między trzpieniem (tangiem) a okładkami rękojeści, w folderze przekładka między linersami na grzbiecie rękojeści (back-spacer).  Pełniące podobną rolę tuleje dystansujące noszą nazwę standoff(-s)

2014-10-07 08:58:00

spear point

głownia w kształcie grotu włóczni, symetryczna lub zbliżona do symetrycznej.

2014-10-07 08:58:00

Speed-Safe

wspomaganie otwierania noża składanego opatentowane przez firmę Kershaw: sprężynowy mechanizm, który sprawia, iż nóż otwiera się niemal jak automat (patrz: torsion bar).

2014-10-07 08:58:00

spike (kolec)

głownia o kształcie wydłużonego trójkąta z prostym ostrzem.

2014-10-07 08:58:00

stone wash

wykończenie powierzchni głowni otrzymane przez jej "kąpiel" w żwirze.

2014-10-07 08:58:00

stop pin

kołek, na którym zatrzymuje się głownia noża składanego w pozycji otwartej.  W niektórych nożach rolę stop pinu spełnia thumb stud.

2014-10-07 08:58:00

talonit

materiał na głownie będący stopem kobaltu, chromu i wanadu.

2014-10-07 08:58:00

tang

w nożu fixed: integralna z głownią część konstrukcji noża, będąca zazwyczaj podstawowym elementem rękojeści,

2014-10-07 08:58:00

tanto

głownia z ukośnie ściętym czubkiem, wzór oparty o kształt głowni tradycyjnych mieczy japońskich.

2014-10-07 08:58:00

tappered tang

w nożu fixed: trzpień zwęża się w rękojeści ku końcowi noża, co przesuwa balans do przodu.

2014-10-07 08:58:00

tek-lok

system troczący: wykonane z tworzywa zapięcie, która dzięki zatrzaskowi i zawiasowej konstrukcji można wpiąć do pasa czy innych elementów ekwipunku. Tek-lok łączymy z pochwą noża, który może być przytroczony poziomo, pionowo (w tym rękojeścią w dół) lub ukośnie. Mały tek-lok można zamontować na pasie o szerokości do 37 mm, zaś duży na pasie o szerokości do 45 mm przy założonym ograniczniku i do 57 mm przy zdjętym ograniczniku

2014-10-07 08:58:00

thumb disc

dysk na grzbiecie głowni służący do jej otwierania w nożach składanych.

2014-10-07 08:58:00

thumb ramp

ząbkowane oparcie dla kciuka na górnej części rękojeści lub głowni.

2014-10-07 08:58:00

thumb stud

kołek z boku głowni służący do jej otwierania w nożach składanych.

2014-10-07 08:58:00

tip

czubek głowni

2014-10-07 08:58:00

tip-down/tip-up

tip-down - noszenie noża czubkiem głowni do dołu (foldery - po złożeniu) tip-up - noszenie noża czubkiem głowni do góry (foldery - po złożeniu)

2014-10-07 08:58:00

torsion bar

sprężynujący pręcik, na którym opiera się działanie Speed-Safe.

2014-10-07 08:58:00

trailing point

(upswet point) - głownia z krawędzią tnącą zakrzywioną do góry tak, że czubek głowni może wystawać ponad linię grzbietu.

2014-10-07 08:58:00

wave

system szybkiego otwierania noża składanego: podczas wyjmowania noża z kieszeni ząb na grzbiecie głowni zaczepia o jej krawędź rozkładając nóż.

2014-10-07 08:58:00

wharncliffe

głownia o ostrzu prostym lub lekko wznoszącym się (określana często jako modified wharncliffe) i łagodnie opadającym grzbietem ze szpiczastym czubkiem.

2014-10-07 08:58:00

zbrocze

podłużne nacięcie na głowni mające ją usztywnić oraz zwiększyć jej udarność.

2014-10-07 08:58:00

zero grind

szlif zerowy: szlif, w którym ostrze jest wyprowadzone bezpośrednio ze szlifu głównego

2014-10-07 08:58:00

zytel

materiał na okładki rękojeści z nylonu zbrojonego włóknem szklanym.

2014-10-07 08:58:00

push dagger

sztylet posiadający rękojeść ustawioną poprzecznie do głowni.

2014-10-07 08:58:00

back bevel

dodatkowy szlif głowni między ostrzem a szlifem głównym głowni, wyprowadzony na kąt mniejszy niż kąt zaostrzenia samego ostrza. Efektem jest cieńsze przejście ostrza w szlif główny, co powoduje zmniejszenie oporów przy cięciu.

2014-10-07 08:58:00

bagnet

broń biała kłująca lub kłująco-sieczna mocowana u wylotu lufy broni palnej. Stanowi on jej przedłużenie umożliwiające jej użycie do walki wręcz. Współczesne bagnety mogą służyć żołnierzom także jako zwykły nóż do codziennego użytku.

2014-10-07 08:58:00

brut de forge

sposób wykończenia głowni polegający na uwypukleniu śladów kucia w formie nierówności powstałych od uderzeń młota oraz pozostałości wypalonego materiału. Głownie w konwencji brut de forge występują w formach od powierzchni całkowicie czarnej do metalicznej ze śladami kucia.

2014-10-07 08:58:00

friction folder

prosty nóz składany, bez blokady, bez sprężyny. Elementem zabezpieczającym nóż przed złożeniem jest, często ozdobne, przedłużenie głowni opierające się o pin w rękojeści.

2014-10-07 08:58:00

Nóż grawitacyjny

opracowany przed drugą wojną światową w Niemczech nóż przeznaczony dla załóg samolotów i spadochroniarzy. Posiada ostrze wysuwane z przodu rękojeści pod wpływem działania sily ciężkości ( grawitacji ). Pod koniec wojny nóż był produkowany również przez Brytyjczyków. Niemiecka nazwa noża to Fallschirmjäger-Schwerkraftmesser (nóż strzelców spadochronowych wysuwany siłą ciężkości).

2014-10-07 08:58:00

douk-douk

nóż składany, bez blokady, produkowany od 1927r. w Thiers we Francji. Głownia typu tureckiego (turkish clip) ze stali 1075 lub inox o twardości 52-53HC z ornamentem i napisem „Douk - Douk” (nazwa polinezyjskiego boga przeznaczenia). Rękojeść ze złożonej czarnej blachy z wizerunkiem wspomnianego boga. Noże te produkowane są w 3 standardowych rozmiarach o głowniach 3”, 4” i 5”

2014-10-07 08:58:00

kerambit

nóż pochodzący z Indonezji, którego cechami charakterystycznymi są głownia w kształcie zakrzywionego pazura oraz rękojeść z otworem na palec. Taki kształt głowni pozwala na zadawanie głębokich ran ciętych a otwór umożliwia pewny chwyt oraz chwytanie przeciwnika bez konieczności upuszczenia noża, co czyni go groźnym narzędziem do samoobrony

2014-10-07 08:58:00

laguiole

nóż produkowany od około 200 lat w miejscowości o tej samej nazwie, położonej we Francji. Korzeniami sięga do hiszpańskiego navaja. Występuje w wielu odmianach, których cechą wspólną jest kształt głowni i ogólny obrys rękojeści z elementem na grzbiecie sprężyny, symbolizującym pszczołę. Obecnie produkowany zarówno przez wielu producentów seryjnych jak i ręcznie w manufakturach. Nóż o bardzo bogatej historii, rozbudowanej symbolice, mocno zakorzeniony we francuskiej tradycji.

2014-10-07 08:58:00

leuku

(laplander). tradycyjny, duży nóż używany na północy Skandynawii. Głownia ma niski szlif ostrzony na zero. Cechą charakterystyczną leuku jest brak gardy oraz rozszerzenie na końcu rękojeści. Pochwa najczęściej skórzana, mieszcząca nóż praktycznie w całości.

2014-10-07 08:58:00

navaja

tradycyjny, składany nóż hiszpański (w języku hiszpańskim słowo "navaja" oznacza po prostu nóż składany).  Był to jeden z pierwszych typów noży składanych w Europie. Złożony nóż otwierano za pomocą specjalnego pierścienia, który unosił bolec chwytający klingę, bądź za pomocą tzw. "baskijskiego zamka", w którym pierścień zastąpiono dźwignią na sprężynie. Istnieje wiele odmian navaja, praktycznie każdy region w Hiszpanii "wypracował" swój własny, niepowtarzalny wzór.

2014-10-07 08:58:00

nessmuk

nóż, którego pomysłodawcą był amerykański podróżnik George “Nessmuk" Sears żyjący pod koniec XIX wieku.  Charakterystyczna dla tego noża jest szeroka głownia z mocno wyoblonym brzuścem i wyraźnym garbem.

2014-10-07 08:58:00

okulizak

nóż ogrodniczy, zwykle składany, służący do szczepienia roślin.

2014-10-07 08:58:00

opinel

nóż składany produkowany we Francji od 1890 roku, którego twórcą był Joseph Opinel.  Stosunkowo cienka głownia posiada pełny płaski szlif.  Rękojeść drewniana, najczęściej z buczyny.  Występuje w 12 rozmiarach, każdy w dwóch wersjach głowni: węglowej (XC90)  i inox (12c27).  Blokadę głowni stanowi obracalna metalowa tulejka.  Nieodłącznym elementem każdego Opinela jest logo wytrawione na głowni przedstawiające dłoń, koronę i inskrypcję "OPINEL France".

2014-10-07 08:58:00

puukko

tradycyjny nóż fiński z głownią o grzbiecie prostym lub lekko opadającym (drop point) i rękojeścią wykonaną najczęściej z drewna.  Charakterystyczną cechą puukko jest brak jelca. Pochwa najczęściej skórzana mieszcząca nóż praktycznie w całości (tzw. typ skandynawski), z pętlą na szeroki pas.

2014-10-07 08:58:00

saami

tradycyjny, niewielki nóż używany na północy Skandynawii. Głownia ma stosunkowo niski szlif ostrzony na zero, wysokość szlifu często opada ku przodowi co pozwala uzyskać bardzo wytrzymały czubek. Rękojeść z poroża, drewna oraz skóry posiada na końcu charakterystyczne rozszerzenie. Pochwa z poroża renifera oraz drewna jest ozdobiona zwyczajowymi ornamentami.

2014-10-07 08:58:00

sgian dubh

(czarny nóż) - jeden z kilku tradycyjnych szkockich noży, noszony zazwyczaj w ukryciu, zwykle za wysoką wełnianą skarpetą stanowiącą element szkockiego stroju narodowego.

2014-10-07 08:58:00

sierpak

nóż ogrodniczy (czasem także używany jako monterski) o sierpowato wygiętej głowni, zwykle składany, służący do pielęgnacji roślin.

2014-10-07 08:58:00

skinner

nóż myśliwski służący do skórowania (oddzielania skóry zwierzęcia od tuszy).

2014-10-07 08:58:00

sztylet

nóż o prostej, ostro zakończonej, zazwyczaj symetrycznej głowni, przeznaczony do kłucia.  Klasyczny sztylet posiada jelec.

2014-10-07 08:58:00

ulu

nóż regionalny, używany przez eskimoskie kobiety do sprawiania zdobyczy (np. skórowania).  Wyróżnia go sposób chwytu niespotykany w innych rozwiązaniach skinnerów. Doskonałe rozwiązanie również w nowoczesnej kuchni. Bliską mu konstrukcją jest tzw. siekacz.

2014-10-07 08:58:00

vendetta

nóż składany o rodowodzie korsykańskim, datowanym na początek XVIII w.  Początkowo nóż rolniczy, stał się z czasem instrumentem obrony rodzinnego honoru. Niektóre z noży miały wygrawerowaną sentencję "Che la mia ferita sia mortale" – niech rana będzie śmiertelna. Legenda mówi, że prekursorem bojowego zastosowania tego noża był w połowie XVIII w. ojciec Napoleona Bonaparte - bojownik o niepodległość Korsyki. Najdłuższe noże tego typu mają długość 2' tj. około 60cm.

2014-10-07 08:58:00

Victorinox

szwajcarska firma założona w 1884 roku, produkująca m. in. słynne scyzoryki o tej samej nazwie (w Polsce popularnie nazywane Victorkami).   Od 1891 firma jest dostawcą noży dla armii szwajcarskiej (nóż żołnierski i nóż oficerski oficjalnie zarejestrowany w 1897 r.)

2014-10-07 08:58:00

micro-bar

blokada noża składanego w której rolę krótkiego pół-linersa wpuszczonego w wewnętrzny frez rękojeści przejmuje zamocowana osiowo w rękojeści gruba tytanowa dźwignia zachodząca na głownia prawie na całej jego szerokości. Dźwignia ta dociskana jest przez sprężynę umieszczoną pomiędzy nią a rękojeścią. Blokada ta jest bardzo mocna ale podatna na zabrudzenia.

2014-10-07 08:58:00

maczeta

duży, ciężki nóż z rozszerzoną klingą używany w Ameryce Płd. i Środkowej oraz w Afryce do cięcia trzciny cukrowej na plantacjach i wyrąbywania ścieżek w buszu.

2014-10-07 08:58:00

kordzik

paradny obosieczny sztylet z ozdobną rękojeścią noszony do munduru galowego przez oficerów i chorążych wielu armii. Wywodzi się ze średniowiecznej mizerykordii - rodzaju krótkiego mieczyka, który służył do dobijania rannych na polu bitewnym.

2014-10-07 08:58:00

kordelas

broń sieczna używana od późnego średniowiecza w Europie Zachodniej jako broń piechoty plebejskiej, a od XVI w. również jako broń myśliwska. Kordelas myśliwski posiadał długą jednosieczną głownię o długości 50 do 60 cm. Rękojeść występowała w dwóch formach: otwartej lub zamkniętej. Jelec zwykle był rozbudowany albo w ogóle go nie było. Charakterystycznym elementem konstrukcyjnym była muszla ochronna, wygięta w dół, zabezpieczająca wlot pochwy przed dostaniem się do niej wilgoci.

2014-10-07 08:58:00

subhilt

konstrukcja rękojeści z dodatkowym jelcem (czasami integralnym z okładzinami lub tangiem) odsuniętym w kierunku głowicy.  Występuje praktycznie tylko w fighterach, służy stabilizacji położenia palca wskazującego na rękojeści co ma ułatwiać operowanie nożem w czasie walki (lepsza kontrola przez zmniejszenie przesunięć rękojeści w dłoni)

2014-10-07 08:58:00

standoff

w folderze tuleje dystansujące między linersami pełniące podobna rolę jak spacer (back-spacer).

2014-10-07 08:58:00

bulino

technika grawerska polegająca na wykonaniu mikroskopijnych punktów w powierzchni metalu. Ilość takich punktów może dochodzić do tysiąca  na milimetrze kwadratowym. Jest to jedna z najtrudniejszych technik zdobienia charakteryzująca się fotograficzną jakością przenoszonej kompozycji graficznej.Jest odpowiednikiem scrimshaw'u ale wykonywanym na metalu

2014-10-07 08:58:00

marz groove

wgłębienie na klindze służące do otwierania noża, autorstwa Marzitelliego

2014-10-07 08:58:00

trisula

osobne, wklęsłe ostrze na grzbiecie głowni które ma zastosowanie w niektórych specjalnych technikach walki wręcz.  W odróżnieniu do fałszywego ostrza (false edge) nie ma na celu zwiększenia zdolności do penetracji, nie dochodzi do czubka głowni i jest poprowadzona tylko z jednej jej strony

2014-10-07 08:58:00

bilt

konstrukcja stosowana w nożach fixed przez firmę Benchmade. Opiera się na wąskim tangu i wkręcanej w niego śrubie mocującej głowicę.

2014-10-07 08:58:00

Boye detent

wycięcie w blokadzie back-lock projektu Davida Boye zapobiegające przypadkowemu zwolnieniu głowni i złożeniu się noża podczas pracy

2014-10-07 08:58:00

FRN

(Fiberglass Reinforced Nylon) materiał podobny do zytelu, mający jednak większą zawartość włókna szklanego w nylonie, twardszy i sztywniejszy niż zytel

2014-10-07 08:58:00

spinewhack

test ujawniający poważną wadę noża składanego polegająca na "puszczaniu" blokady przy silnym, nagłym uderzeniu w grzbiet głowni. Dotyczy przede wszystkim liner-locków, zwłaszcza z cienkim listkiem blokady, rzadziej frame- i back-locka

2014-10-07 08:58:00

toxic

sposób wykończenie noża lub jego części (głowni, rękojeści, pinów, jelca etc) mający na celu nadanie nożowi surowego, archaicznego charakteru poprzez odpowiednie nacięcie czy wkucie rys/wgłębień przypominających ślady łupania krzemienia.  Toxic ma przede wszystkim znaczenie estetyczne ale w przypadku rękojeści może dodatkowo polepszyć chwyt. Prekursorem szerszego zastosowania stylu toxic w rękojeściach jest Jens Anso

2014-10-07 08:58:00

SpyderEdge

stosowany przez firmę Spyderco system nacinania ostrza w kształcie  ząbków w celu zwiększenia efektywności cięcia materiałów twardych bądź włóknistych.  Ząbki są ustawione naprzemiennie -  dwa wąskie i jeden szeroki. Dzięki Spyderedge długość ostrza wzrasta o 24%

2014-10-07 08:58:00

nóż bosmański

(żeglarski) – nóż wieloczynnościowy stosowany w pracach żeglarskich składający się z głowni (najczęściej typu wharncliffe lub sheepfoot) oraz specjalistycznych narzędzi: marspikiel czyli gruby, zwężający się ku końcowi szpikulec używany do splatania lin i stalówek a także do rozplątywania zaciśniętych węzłówszeklownik czyli zaokrąglony na końcach płaskownik z wyfrezowanym pośrodku podłużnym otworem, służący do odkręcania szekli.Nóż bosmański może też posiadać  płaski, krótki śrubokręt i uniwersalny otwieracz do butelek i konserw. Pierwowzorem noża bosmańskiego był tzw. BAK ( British Army Knife), którego odmianą stosowaną  na Zachodzie w czasie 2 wojny światowej  był tzw. czerczil (churchill), różniący się lżejszą budową , węższym ostrzem i posiadaniem ebonitowych okładek.

2014-10-07 08:58:00

glowing temper line

wypolerowany na lustro obszar klingi o największej twardości (średnio 80 % krawędzi tnącej, bo okolice czubka mają niższą twardość)

2014-10-07 08:58:00

chopper

(ang. - tasak; topór), nazwa funkcyjna ciężkiego noża terenowego. Optymalizowany do rąbania, kosztem właściwości tnących i precyzji cięcia. Zarówno grubość klingi jak i krawędzi tnącej przystosowane do przenoszenia dużych obciążeń. Krawędź tnąca najczęściej grubości ponad 1mm u podstawy lub całe płazy w convex. Wyważenie najczęściej mocno przesunięte w kierunku końca klingi. Funkcję choppera można przypisać nożom ustalonego typu jeśli spełniają opisane warunki, np. dużym kukri, masywnym odmianom bowie itp.

2014-10-07 08:58:00

nightmare

szlif będący kombinacją wklęsłego szlifu na tnącej części klingi oraz wklęsłego lub płaskiego szlifu na czubku i zaostrzonego false edge. Jego genezy należy szukać u Allena Elishewitza, rozwinięcia pomysłu np. w konstrukcjach Micka Stridera. Nazwa pochodzi od słów Micka Stridera: "wykonanie tego szlifu było koszmarem" (ang.: nightmare).

2014-10-07 08:58:00

static cord

system mocowania noża. Pochwa ma otwór za który jest przywiązana krótkim sznurkiem do pasa lub szlufki spodni. Po wsunięciu pochwy np. do kieszeni  system pozwala na dyskretne noszenie noża i zabezpiecza go wraz z pochwą przed zgubieniem

2014-10-07 08:58:00

stropping

technika ostrzenia klingi o szlifie convex polegająca na przesuwaniu jej po płasko leżącej osełce od grzbietu do ostrza (odwrotnie niż przy ostrzeniu „klasycznym") i jednoczesnym podnoszeniu grzbietu klingi. To specyficzne prowadzenie krawędzi tnącej jest podyktowane charakterystyczną geometrią szlifu convex, stanowiącą wycinek koła

2014-10-07 08:58:00

tracker

duży, uniwersalny nóż terenowy, o specyficznej klindze, która w założeniu ma oferować kilka funkcji, na przykład skórowanie, korowanie, rąbanie.  Autorem pierwszego projektu, nazwanego "Medicine Blade" był Tom Brown, a jego premiera i pierwsza faza rozwoju miała miejsce w latach 80'tych XX wieku Patrz: Tracker

2014-10-07 08:58:00

semitron

tworzywo sztuczne oparte na bazie poliacetalu, charakteryzujące się wysokim stopniem rozpraszania ładunków elektrycznych.

2014-10-07 08:58:00

fibra

sprasowany papier bawełniany lub celuloza nasycone chlorkiem cynku

2014-10-07 08:58:00

blank

półfabrykat w procesie produkcji noży. Jest to wycięty ze stali kształt klingi (z tangiem w przypadku noży z głownią stałą), niehartowany i nie posiadający szlifów. W potocznym rozumieniu również gotowa do oprawienia lub wymagająca wykończenia i oprawienia głownia z tangiem.

2014-10-07 08:58:00

custom

nóż wykonany przez twórcę ręcznie lub maszynowo, w jednym lub niewielkiej ilości egzemplarzy, często na zamówienie czyli z uwzględnieniem potrzeb i upodobań klienta

2014-10-07 08:58:00

first production run

pierwsza seria produkcyjna modelu (zazwyczaj składająca się z określonej liczby numerowanych egzemplarzy). FPR może  różnić się od dalszej produkcji szczegółami konstrukcyjnymi i/lub użytymi materiałami oraz jakością wykonania

2014-10-07 08:58:00

LAWKS

(Lake And Walker Knife Safety) –opatentowane przez firmę CRKT zabezpieczenie blokady liner lock w postaci przesuwalnej blaszki między okładziną a linerem. Zabezpieczenie to wyposażone dodatkowo w sprężynę powodującą jego automatyczne zaskakiwanie w momencie otwarcia noża nosi nazwę AUTOLAWKS

2014-10-07 08:58:00

protruding tang

wystający tang

2014-10-07 08:58:00

scyzoryk

kieszonkowy nóż ze składaną głownią lub z dwoma głowniami różnej wielkości, często z dodatkowymi, również składanymi narzędziami zamontowanymi do tej samej oprawy, takimi jak korkociąg czy otwieracz do butelek.  W typowej konstrukcji ostrza lub narzędzia są przytrzymywane w pozycji zamkniętej i otwartej za pomocą specjalnej płaskiej sprężynki, tzw. Slip-joint

2014-10-07 08:58:00

slip joint

blokada głowni stosowana np. w scyzorykach firmy Victorinox.  Jest to płaska sprężyna oparta o owalną powierzchnię tylnej (schowanej w rękojeści) części narzędzia bądź głowni.

2014-10-07 08:58:00

stiletto

nóż sprężynowy o charakterystycznej obustronnej gardzie w kształcie litery S.  Długa wąska głownia typu spear point, czasem z false edge. Mechanizm sprężynowy boczny (sycylijka) lub OTF (neapolitanka), uwalniany przyciskiem w rękojeści.  Rękojeść zdobiona pinami, często z motywem krzyża i ozdobną głowicą.  Tradycyjny nóż regionu południowych Włoch

2014-10-07 08:58:00

stud lock

blokada skonstruowana i opatentowana przez knifemakera Kena Oniona.  Zasada jej działania polega na blokowaniu klingi przy pomocy ruchomego kołka (ang. stud) umieszczonego w wycięciu w klindze i dociskanego sprężyną do wycięcia w rękojeści

2014-10-07 08:58:00

tiger stripes

wykończenie powierzchni głowni przypominające pasy tygrysa, charakterystyczne np. dla noży firmy Strider

2014-10-07 08:58:00

batonowanie

technika cięcia dowolnego materiału (najczęściej drewna) polegająca na przyłożeniu ostrza głowni do ciętego materiału i uderzaniu w jej grzbiet pobijakiem.

2014-10-07 08:58:00

finka

popularne w Polsce określenie noży z głownią stałą o przeznaczeniu turystycznym, harcerskim i myśliwskim. Są to przeważnie noże średniej wielkości, często z obustronnym jelcem. W zasadzie nie mają one związku z tradycyjnymi nożami skandynawskimi choć możliwe, że ich protoplastą był fiński puukko.

2014-10-07 08:58:00

omega

sprężyna w kształcie greckiej litery Ω (omega), będąca elementem konstrukcji blokady axis lock (patrz: axis lock).

2014-10-07 08:58:00

nóż automatyczny

(potocznie: automat, sprężynowy, sprężynowiec) nóż składany, otwierany automatycznie z wykorzystaniem mechanizmu sprężynowego zwalnianego za pomocą przycisku lub suwaka.

2014-10-07 08:58:00

swedge

patrz: [false edge](/leksykon/false-edge) (fałszywe ostrze)

2014-10-07 08:58:00

assisted opening

(wspomaganie otwierania) - mechanizm sprężynowy przyspieszający otwieranie noża składanego. Wspomaganie zaczyna działać po częściowym otwarciu głowni zapoczątkowanym przez użytkownika (patrz: speed​-safe).

2014-10-07 08:58:00

kucie

obróbka plastyczna (na zimno lub na gorąco) polegająca na kształtowaniu przedmiotów metalowych przez zgniatanie między powierzchniami zbliżających się do siebie narzędzi. Rozróżniamy kucie matrycowe (matrycowanie) czyli kucie podczas którego swobodne odkształcanie się metalu ogranicza wykrój matrycy i kucie swobodne czyli kucie podczas którego metalowy wyrób swobodnie odkształca się w kierunku prostopadłym do nacisku.

2014-10-07 08:58:00

stal

przerobiony plastycznie stop żelaza z węglem i innymi pierwiastkami, w którym węgiel nie występuje w postaci wolnej (grafit) lecz jest rozmieszczony w sieci krystalograficznej żelaza i tworzy z nim węglik żelaza (cementyt Fe3C).  Stal w produkcji noży stosowana jest powszechnie na głownie a także jako materiał na blokady oraz rękojeści/okładziny. Patrz: Materiały na głownie noży

2014-10-07 08:58:00

microbevel

wykończenie krawędzi tnącej pod kątem większym niż główny kąt ostrzenia.  Zapobiega szybkiemu zniszczeniu KT wyprowadzonej pod małym kątem, zachowując jednocześnie część jej walorów użytkowych.

2014-10-07 08:58:00

nanako

cyzelerska technika zdobnicza stosowana w zdobnictwie opraw japońskiej broni białej (tsuba, kashira, fuchi), polegająca na precyzyjnym puncowaniu tła, dającym liniowy, uporządkowany układ drobnych wypukłości przypominający rybią ikrę. W Europie najbardziej zbliżony efekt lecz o bardziej nieuporządkowanej fakturze uzyskiwano przez groszkowanie tła (relief wypukły) lub punktowanie (relief wklęsły).

2014-10-07 08:58:00

sztych

końcowa część głowni (około 1/3 całości), służąca do zadawania pchnięć.  Sztych, nawet w głowniach jednosiecznych, bywa niekiedy obosieczny - tworzy wówczas pióro, które często jest szersze od reszty głowni.

2014-10-07 08:58:00

spey

typ głowni o zaokrąglonym czubku i stromo ściętym grzbiecie, pierwotnie przeznaczonej do sterylizacji zwierząt gospodarskich.

2014-10-07 08:58:00

grań

(ość) - wąska krawędź wzdłuż osi głowni, występująca po obu jej stronach. Przekrój głowni przyjmuje wówczas kształt zbliżony do romboidu, rombu lub kwadratu.

2014-10-07 08:58:00

Friodur

nazwa procesu obróbki stali, opatentowanego w 1939 roku przez firmę Zwilling J.A. Henckels. Jednym z etapów tego procesu jest wymrażanie, stąd napis na klingach noży to zwykle "Friodur Ice Hardened”. Efektem obróbki jest zwiększenie nierdzewności oraz odporności stali na stępienie. Nazwa "Friodur" jest zarejestrowaną marką firmy Zwilling J.A. Henckels.

2014-10-07 08:58:00

pięta

(ang. heel) - część ostrza (ok. 4 cm) u nasady klingi, zaczynająca się od brody.  Używana do cięcia twardszych materiałów.

2014-10-07 08:58:00

nit

(ang. rivet) - w nożach ze stałą klingą metalowy element mocujący okładziny rękojeści do tanga, którego elementem charakterystycznym jest tzw. łeb czyli końcówka o średnicy większej niż średnica jego środkowej części.  W nożach składanych jest to metalowy element będący osią obrotu głowni lub innych narzędzi, mający również za zadanie scalanie całej konstrukcji.

2014-10-07 08:58:00

broda

w nożach kuchennych część głowni na styku „choila” i pięty. Rozróżniamy brodę otwartą (żaden element rękojeści nie styka się z piętą) i zamkniętą (jelec lub inny element rękojeści styka się z piętą).

2014-10-07 08:58:00

chwat

archaiczne określenie agresji cięcia

2014-10-07 08:58:00

Chicago screw

zestaw składający się z śruby i nakrętki,  często stosowany jako oś głowni w nożach składanych

2014-10-07 08:58:00

mizerykordia

puginał średniowieczny, charakteryzujący się cienką i kończystą głownią. Służył głównie do dobijania rannego przeciwnika przez tzw. cios łaski (stąd nazwa: łac. misericordia - litość, łaska).

2014-10-07 08:58:00

puginał

(staropol. tulich)  - jedna z najstarszych odmian broni siecznej, będąca miniaturą miecza.  Składa się z głowni prostej, jedno lub dwusiecznej i rękojeści zwykle z jelcem i głowicą, noszona w pochwie przy boku, zazwyczaj po stronie prawej, przeciwnie niż miecz.  Nazwa pochodzi od łacińskiego pugio (sztylet).

2014-10-07 08:58:00

kiridashi

niewielki japoński nóż o trapezoidalnej głowni, zazwyczaj o szlifie chisel. Tradycyjnie używany do drobnych prac, np. w drewnie.

2014-10-07 08:58:00

RotoBlock

opatentowany przez firmę Lion Steel bezpiecznik blokady frame lock w postaci pokrętła, które w odpowiedniej pozycji blokuje frame lock, dodatkowo zabezpieczając klingę noża przed zamknięciem.

2014-10-07 08:58:00

kicker

odpowiednio ukształtowana nasada głowni w nożach typu folder , podpierająca głownię gdy nóż jest zamknięty , co zabezpiecza ostrze przed stępieniem

2014-10-07 08:58:00

scandi grind

(szlif skandynawski) niski szlif częściowy płaski, z szlifem zerowym.

2014-10-07 08:58:00

push tang

w nożu fixed: tang jest węższy oraz krótszy od rękojeści i całkowicie w niej ukryty

2014-10-07 08:58:00

rat tail tang

w nożu fixed: tang jest węższy od rękojeści, może być od niej dłuższy lub jej równy.

2014-10-07 08:58:00