Materiały na głownie noży

Materiały na głownie noży

Najczęściej spotykane materiały na głownie noży


Podstawowym materiałem na głownie noży jest oczywiście stal, czyli nie wnikając w szczegóły stop żelaza z węglem, oraz innym dodatkami. Maksymalna zawartość węgla w stali wynośi 2.06% (nie dotyczy stali wytwarzanych metodą proszkową). Im większa zawartość węgla w stali, tym daje się ona hartować do wyższej twardości, jednocześnie stając się coraz bardziej krucha. Typowe dobre stale na głownie zawierają ok. 1% węgla.
Dodatki stosowane w stalach:

Chrom - zwiększa wytrzymałość, hartowność oraz odporność na korozję. Stale zawierające min. 13% Cr uznawane są za nierdzewne. Małe ilości spotykane są w stalach narzędziowych.

Mangan - zwiększa hartowność, wytrzymałość na rozciąganie, uderzenia i ścieranie. Spotykany prawie we wszystkich stalach.

Molibden - Zwiększa hartowność stali, podnosi wytrzymałość i zmniejsza kruchość.

Krzem - Zwiększa wytrzymałość, ale też kruchość (szczególnie przy dużych twardościach). Używany w stalach sprężynowych.

Kobalt - Zwiększa twardość i wytrzymałość stali.

Wanad - Znacznie podnosi odporność na ścieranie, dzięki tworzeniu w stali węglików. Zwiększa kruchość. Im większy dodatek wanadu, tym stal tnie 'agresywniej'.

Wolfram - Powiększa wytrzymałość i odporność na ścieranie. Używany w stalach szybkotnących.

Nikiel - Ułatwia to proces hartowania, zwiększa wytrzymałość na uderzenie i odporność na korozję.

Siarka i fosfor zwiększają kruchość oraz podatność na obróbkę skrawaniem. W stalach jakie nas interesują są szkodliwymi zanieczyszczeniami.


420, 420J2, 420HC, 420 Mod, 425 Mod - Najtańsze nierdzewne stale na głownie. Miękkie, słabo trzymające ostrość, używane głównie w nożach z najniższej półki, ale także przez tak znanych i zasłużonych producentów jak Buck. Łatwe w ostrzeniu, całkowicie nierdzewne. Jeśli stal głowni opisana jest jako Stainless Steel, stal chirurgiczna, 400 Series - nie spodziewaj się niczego lepszego. Ze stali 420J2 wytwarzane są także repliki mieczy (wyłącznie do oglądania), oraz linery noży składanych.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Ni
%Mo
420
0.15-0.35
1.00

12.00-14.00


420J2
0.15
1.00
1.00
12.00-14.00


420 Mod
0.30-0.50
1.00

12.00-14.00
0.50

425 Mod
0.50
0.35
0.35
13.50

1.00
T425 Mod
0.65
0.35

13.50
1.00



440A, 440B/AEBL - Stale trochę lepsze niż 420. Nierdzewne, bardzo łatwe w obróbce, nie trzymaja świetnie ostrości, ale łatwo się je ostrzy. Stale tej klasy są szeroko stosowane w nożach z niższej i średniej półki, m.in. przez Victorinoxa. Jeśli stal głowni opisana jest jako "440", w najlepszym przypadku jest to stal 440A, na pewno nie 440C. Dobry producent potrafi zrobić z takiej stali przyzwoitą głownię.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
%V
440C
1.20
1.00
1.00
18.00
0.75

440V
2.2
0.50
0.50
17.5
0.50
5.75



AUS-4 - Japońska stal bardzo niskiej jakości. Całkowicie nierdzewna, poziom co najwyżej stali 420. Ostatnio wprowadzna przez firmę CRKT.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Ni
AUS-4
0.40 - 0.45
1.00
1.00
13.00-14.50
0.49



AUS-6, AUS-6A - Japoński odpowiednik stali 420. Low-endowa stal, jedynymi zaletami jest całkowita nierdzewność, łatwe ostrzenie. Używana np. przez CRKT.


%C
%Mn
%Si%Cr
%Ni%Mo
%V
AUS-6
0.55-0.65
1.00
0.0413.00-14.500.49
0.10-0.25
AUS-6A
0.55-0.65
1.00
1.0013.00-14.500.490.10-0.300.10-0.25



AUS -8, AUS-8A - AUS-8 to japoński odpowiednik stali 440A/440B. Nieco zmodyfikowaną stal AUS-8A Cold Steel porównuje do ATS-34, co świadczy jedynie o konkretnym podejściu do zasad marketingu w tej firmie. Niemniej jest to już przyzwoita stal. Używana np. przez firmy CRKT, Cold Steel, Benchmade.


%C
%Mn%Si%Cr%Ni%Mo%V%W%Co%Cu
AUS - 8 0.70-0.75 0.50 1.00 13.00-14.50 0.49 0.10-0.30 0.10-0.25


AUS - 8A 0.85-1.00 1.00
13.00-14.50
0.10-0.30 0.10-0.20 0.40 0.40 0.20



AUS-10, AUS-118 - Japońskie stale nierdzewne, nieco lepiej trzymające ostrość niż 440C. Rzadko spotykane. W przeszłości używane przez CRKT, obecnie z AUS-10 produkowamy jest Spyderco Native SS.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Ni%Mo%V
AUS - 10 0.95-1.10 0.50 0.04 13.00-14.50 0.49 0.10-0.31 0.10-0.27
AUS - 118 0.90-0.95 0.50
17.00-18.00
1.30-1.50 0.10-0.25



Sandvik 12C27 - Szwedzka stal nierdzewna o zawartości węgla na poziomie 440A, ale zawierająca bardzo mało zanieczyszczeń. Łatwo się ostrzy. Niezła stal na noże. Używana przez większość skandynawskich producentów noży, np. EKA, Helle, Frosts.


%C
%Mn
%Si
%Cr
12C27 Sandvik 0.58 0.35 0.35 14.00



13C26 - Szwedzka stal nierdzewna, lepsza niż 12C27. Rzadko spotykana.


%C
%Mn
%Si
%Cr
13C26 0.65 0.65 0.40 13.00



19C27 - Szwedzka stal nierdzewna, odpowiada z grubsza stali 440C. Rzadko spotykana.


%C
%Mn
%Si
%Cr
19C27 0.95 0.65 0.40 13.50



H-1 - Stal wprowadzona przez Spyderco w linii noży Salt dla zastosowań, w których nóż jest w kontakcie z wodą morską. Dobre walory użytkowe połączone z bardzo wysoką odpornością na korozję otrzymano przez duże dodatki chromu i niklu, oraz zastąpienie części węgla azotem.


%C
%Mn
%Si%Cr
%Mo
%Ni
%N
H-1
0.15
2.00
3.00-4.50
14.00-16.00
3.56
6.00-8.00
0.10



154CM - Stal produkowana przez hutę Crucible Metals, USA. Lepsza niż 440C - mocniejsza i dająca się wyżej hartować, niestety bardziej krucha. Wyższa odporność na ścieranie. Nierdzewna w codziennym użytkowaniu, może się pokryć rdzą powierzchniową w korozyjnym środowisku. Bardzo często spotykana i stosowana.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
154CM 1.05 0.60 0.25 14.00 4.00



ATS-34 - Japoński odpowiednik stali 154CM produkowany przez hutę Hitachi. W korozyjnym środowisku może pokryć się rdzą powierzchniową. Bardzo często spotykana.


%C%Mn%Si%Cr%Mo
ATS - 34 1.03 0.25 0.41 13.75 3.56



ATS-55 - Stal nieco gorsza od ATS-34, ale tańsza od niej. Używana przez Spyderco, obecnie rzadko spotykana.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
ATS - 55 1.00 0.50 0.35 14.00 0.60



GIN-1/G-2 - Japońska stal nierdzewna o parametrach nieco lepszych do 440C. Obecnie rzadko stosowana. W przeszłości używana przez Spyderco i Benchmade.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
GIN - 1/G - 2 0.90 0.37 0.60 15.50 0.30



VG-10 - Stal produkowana w Japonii, mocniejsza i mniej krucha od 154CM, łatwiej ostrząca się, ale trochę gorzej trzymająca ostrość. W trudnych środowiskach podatna na rdzę powierzchniową. Szeroko używana przez Spyderco, Al Mara, Fallknivena (w połączeniu z 420) i innych producentów wytwarzających noże w Japonii.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
%Co
VG - 10 1.00 0.50 0.60 15.00 1.05 1.40



N690 - Stal nierdzewna produkcji Bohlera. Klasa 440C/VG-10/ATS-34. Stosowana przez Extrema Ratio i od niedawna w czerwonej linii noży Benchmade.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
%V
N690 1.07 0.40 0.40 17.00 1.10 0.10



CPM S30V - Bardzo dobra stal proszkowa, obecnie pewnego rodzaju standard w nożach z wyższej półki. Nierdzewna w normalnym użytkowaniu, z powodu dużej ilości węglików głownia z tej stali bardzo długo pozostaje ostra. Niestety droga i trudna w obróbce (z tego powodu praktycznie nie spotyka się głowni z tej stali wykańczanych polerowaniem).


%C
%Cr
%Mo
%V
S30V 1.45 14.00 2.00 4.00



CPM S60V/CPM 440V - Nierdzewna stal proszkowa, bardzo duża zawartość węgla i wanadu. Duża domieszka wanadu - bardzo agresywnie tnie, świetna odporność na ścieranie. W porównaniu do innych stali jest krucha. Obecnie wycofana z produkcji, była używana m.in. przez Kershawa oraz Spyderco.


%C
%Mn
%Cr
%Mo
%V
S60V/440V 2.15 0.40 17.50 0.40 5.75



CPM S90V/CPM 420V - Nierdzewna stal proszkowa, podobna do S30V, choć z jeszcze większą ilością wanadu. Dobra, droga i rzadko spotykana.


%C
%Mn
%Cr
%Mo
%V
CPM S90V/420V
 2.20 0.40 13.00 1.00 9.00



CPM 3V - Stal proszkowa produkcji Crucible Metals. Zaprojektowana z myślą o połączeniu dobrego trzymania ostrości i bardzo wysokich parametrów mechanicznych. Mocna, odporna na wykruszenia stal na duże noże. Droga jak każda stal proszkowa. Uwaga! W odróżnieniu do poprzednich stali nie jest nierdzewna!


%C
%Cr
%Mo
%V
CPM 3V
0.80
7.50
1.3
2.75



CPM 10V - Proszkowa stal narzędziowna huty Crucible Metals. Bardzo dobra, droga, rzadko używana. Nie jest nierdzewna.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
%V
CPM 10V
2.45
0.50
0.90
5.25
1.3
9.75



BG-42 - Bardzo dobra stal nierdzewna. Duża zawartość wanadu sprawia, że wspaniale trzyma ostrość. Bardziej krucha od ATS-34. Obecnie wyparta z rynku przez S30V.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
%V
BG - 42 1.15 0.50 0.30 14.50 4.00 1.20



10xx - Proste stale węglowe. Wraz ze wzrostem zawartości węgla spada wytrzymałość, a wzrasta docelowa twardość i trzymanie ostrości. 1050 jest używana na maczety, miecze. 1095 to świetna stal nożowa, tania i często spotykana.


%C
%Mn
%Si
1055
0.48-0.55
0.60-0.90

1070
0.66-0.75
0.60-0.90

10840.84-0.900.72-0.900.26
1095 0.95 0.25-0.55



5160 - Bardzo mocna stal sprężynowa, używana głownie na duże noże (~60HRC) i miecze (~50HRC).


%C
%Mn
%Cr
5160 0.60 0.80 0.80



52100 - Stal łożyskowa. W porównaniu do 5160, mniej wytrzymała, ale bardziej odporna na ścieranie. Przy właściwym hartowaniu wspaniała stal na noże. Oczywiście rdzewna.


%C
%Mn
%Si
%Cr
52100 1.10 0.35 0.35 1.50



50100-B/0170-6, Carbon V - Stal 1095 z dodatkiem wanadu, dzięki czemu agresywniej tnie i jeszcze dłużej zachowuje ostrość roboczą. 50100-B to oznaczenie AISI, Carbon V jest oznaczeniem używanym przez firmę Cold Steel. Inni producenci używający tej stali - Becker Knife & Tool, Blackjack (firma już nie istnieje).


%C
%Mn
%Cr
%V
%W
Carbon V 0.95 0.40 0.54 0.15 0.015



INFI - Super-stal firmy Busse Combat. Legendarne trzymajanie ostrości. Do produkcji zamiast węgla używa się azotu, dzięki czemu zyskuje się podwyższoną odporność na korozję pomimo małej zawartości chromu.


%C
%Cr
%Mo
%V
%Ni
%Co
%N
INFI0.508.251.30
0.36
0.74
0.95
0.11



D-2 - Stal narzędziowa. Wysoka zawartość chromu powoduje, że jest słabo podatna na korozję, w trudnych warunkach pokrywa się rdzą powierzchniową (szybciej niż 154CM/ATS-34). Trudna w obróbce. Świetnie trzyma ostrość, mocna, ale krucha. Inne oznaczenia: K110 (Bohler), Sverker 21 (Uddeholm). Powszechnie spotykana zarówno w folderach jak i nożach ze stałą klingą.


%C
%Mn
%Cr
%Mo
%V
D - 2 1.50 0.40 12.00 0.80 0.90



A-2 - Stal narzędziowa, długo zachowuje ostrość, świetne właściwości mechaniczne. Hartowanie w powietrzu wyklucza hartowanie selektywne. Używana np. przez Mission Knives, oraz Chris Reeve Knives.


%C
%Cr
%Mo
A - 2 1.00 5.00 1.00



O-1, O-6 - Stale narzędziowe. O-1 łączy bardzo dobre właściwości mechaniczne i trzymanie ostrości z łatwą obróbką i nieskomplikowanym hartowaniem. O-6 jest mocniejsza niż O-1, jeszcze lepiej trzymająca ostrość, ale trudniejsza w obróbce i hartowaniu. Często spotykane w nożach custom.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo%Ni
%V
%W
O - 1 0.85-1.00 1.00-1.50
 0.40-0.60
 0.30 0.30 0.50
O - 6
1.451.001.25
0.25




W-1, W-2 - Mocne, dobre stale narzędziowe (użwane do produkcji pilników). W-2 bardziej odporna na ścieranie ze względu na dodatek wanadu.


%C
%Mn
%Si
%V
W - 1 1.00 0.35 0.35
W - 2 1.00 0.35 0.35 0.20



L-6 - Stal bardzo mocna i odporna na uderzenia. Dobre trzymanie ostrości. Łatwa w obróbce. Rzadko spotykana w nożach produkcyjnych.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Ni
%Mo
%V
L - 6 0.65-0.75 0.25-0.80 0.50 0.60-1.20 1.25-2.00 0.50 0.20-0.30



M-2 - Stal szybkotnąca. Świetne właściwości mechaniczne, daje się bardzo wysoko hartować. Skomplikowany proces obróbki cieplnej. Używana przez firmę Benchmade.


%C
%Mn
%Si
%Cr
%Mo
%V
%W
M - 2 0.85 0.25 0.25 4.00 5.00 1.90 6.00



Bułat/Wootz - Stal damasceńska, pierwotnie wytapiana w Indiach

Posted in Knife'o'pedia on sty 23, 2006